2024-05-04
Ҳаҭыр зқәу аҩызцәа,
Иахьа, Азиатәи аҿиара абанк 57-тәи есышықәсатәи аиҧылараҿы аҧшәма иаҳасабала шәҿаҧқәа ақәгылара агәахәара ду снаҭоит.
Раҧхьа иргыланы, абанк ахада Асакава ҭабуп ҳәа иасҳәар сҭахуп ҳара иаҳзааирҧшыз агәрагара азыҳәан, иара убас, Азиатәи аҿиара абанк аусзуҩцәа зегьы сраҭабууп, дара абри зҵакы дуу аусмҩаҧгатә аиҿкаараҿы даараӡа иҳацхрааит.
Иахьатәи аиҧылара амотив хада - „Наҟ-аҟтәи аҧеиҧш ашҟа ацҳа" аплатформа бзиа ҳзеиқәнаршәоит аекономикатә аҿиара атенденциақәеи, иаҳзеиҧшу ахықәкқәеи, наҟ-наҟтәи апланқәеи, иара убас, арегионалтәи аглобалтәи кризисқәа раҧыхразы иҟоу аперспективақәеи рылацәажәаразы. Иара убас, ари афраза ибзиаӡаны иаанарҧшуеит Қырҭтәыла ахырхарҭа хада - ҳара ҳаӡбарақәеи иҟаҳҵо ашьаҿақәеи рыла, игыло абиҧара иаҳа аҿиара змоу, аекономикатә ганахьала иаҳа иҕәҕәоу, ишәарҭам, ихьчоу аҧеиҧш рзеиқәҳаршәоит.
Абри азнеишьа арҕәҕәоит Қырҭтәыла астратегиатә географиатә ҭыҧ, уи абзоурала, атәыла, Европеи Азиеи еимыздо ацҳас иҟалеит.
Ҳтәыла ауникалтә ҭыҧ абзоурала, ҳара, аамҭакала, Европа ҳалахәып, иара убас, Абырфынтә мҩа аҭынхацәа ҳреиуп, ари астатусгьы қәнагарала иныҟәаагоит.
Астратегиатә ҵакы змоу ҳтранспорттә корридор ала акрызҵазкәа ароль наҳагӡоит Абжьаратә корридор аусураҿы, ари акорридор егьырҭ амаршрутқәа рзы иҭышәынтәалоу, ишәарҭам, игәрагоу альтернативас ишьақәгылеит. Ҳара азиатәи абизнеси аинвесторцәеи зегьы иреиҕьу абизнеслагылазаара рыдаагалоит, арегионаҿ аҽырҭбаара рылшратәи аҭагылазаашьақәа зегьы рзеиқәҳаршәоит.
Згәыдурала иазгәасҭар сҭахуп ҳара Қырҭтәылазгьы, иара убас, арегион азгьы алшара дуқәа шеиқәҳаршәо, ари апроцессаҿ ҳара ҳзы еснагь ахадаратә ҵакы рымоуп ақырҭуа жәлари урҭ рмышхәыбзазареи. Абри аконтекстаҿ зегьы реиҳа зҵакы дуу ҳақәҿиароуп афискалтәи амакроекономикатәи ҭышәынтәалара ахьчара, апроблемақәа шырацәазгьы, ҳара уи ҳалшеит. Апандемиа ашьҭахьтәи аамҭазы Қырҭтәыла ҩ-ҧхьаӡарактәи аекономикатә азҳара иҟан, хышықәса рыҩныҵҟала абжьаратә арбага 9,7% иаҟароуп. Ҳара сынтәагьы аекономикатә азҳара аимпульс ахьчара наҳагӡоит - 2024 шықәса актәи акварталаҿ 7,8% азҳара ҳаман. Хымҧада иазгәаҭатәуп аҵыхәтәантәи ашықәс азы аинфлиациа арбага 3% ишреиҵу, аҵыхәтәантәи х-кварталк рзы ари арбага 1% еиҳам. Жәларбжьаратәи авалиутатә фонди (IMF) жәларбжьаратәи ареитингтә еилахәыра Mооди ақырҭуа економика азҳара иадҳәаланы иҵоуроу азҧхьагәаҭарақәа рымоуп. Ииашаны еиқәыршәоу аполитикала, жәларбжьаратәи ареитингқәа рҿы Қырҭтәыла апозициақәа реиҕьтәра наҳагӡоит, уи абзоурала, ҳтәыла иаҳа ирацәаны аинституциатәи хазхаҭалатәи инвесторцәа рыдаҧхьалара алшоит.
Иаҳҳәап, Америка аҭҵааратәи арккаратәи институт „Heritage Foundation" ицәырнагаз аекономикатә хақәиҭра аиндекс аҿы сынтәа Қырҭтәыла Европаҿы 19-тәи аҭыҧ ааннакылоит.
Ареитингтә агентра „Fitch" Қырҭтәыла ихьыҧшым акредиттә реитинг шьақәнарҕәҕәеит „BB" аҩаӡараҟны. Ареитинг уажәгьы аперспектива бзиа амоуп, уи аарҧшуп аекономикатә азҳареи, аинфлиациа акаҳареи, адәныҟатәи апозициақәа реиҕьтәреи ала.
Жәларбжьаратәи авалиутатә фонд 2030 шықәсанӡатәи аамҭазы адунеи аекономика акыраамҭалатәи азҧхьагәаҭа инақәыршәаны, уаҩҧсык изы аҩныҵҟатәи аалыҵ наӡа азҳара азҧхьагәаҭа инақәыршәаны, Қырҭтәыла адунеи иреиҕьу 3 ҳәынҭқаррак иреиуп.
Арҭ алҵшәақәа аиҳабыра рџьабаа ду иабзоуроуп. Аҭынчра аиқәыршәареи ииашаны имҩаҧгоу аинституциатә реформақәеи инарываргыланы, абарҭ алҵшәақәа ҳаҧхьаҟа аекономикатә азҳареи, атәылаҿ аҕарра аҧыхреи, ауааҧсыра рыҧсҭазаашьа аиҕьтәреи иазкуп.
Ари аганахьала хымҧада иазгәаҭатәуп аиҳабыра рзы ахадаратә ҧыжәарақәа ишреиу аимадара азҵаара. Ҳара Қырҭтәыла аганрацәалатә арегионалтә центрс ашьақәыргылара апроцесс аҧара алаҵара наҳагӡоит, уи абзоурала, атәыла астратегиатә ҭыҧ иамоу апотенциал ду инагӡаны ахархәара ҳалшоит. Уажәазы арегионаҿ акризисқәа шырацәоугьы, афымцатәи ахәаахәҭратәи атранспорттә альтернативтә маршрутқәа ахадаратә ҵакы рымоуп жәларбжьаратәи аҭышәынтәалареи, аенергетикеи, афатәаалыҵ ашәарҭадареи азыҳәан. Абри зегьы иазҧхьагәаҭаны, ҳара, ҳпартниорцәа рылахәызаара иаҳа иҭбаахап ҳәа ҳгәыҕуеит, избанзар, астратегиатә ҵакы змоу апроектқәа рынагӡара аганахьала ҧхьаҟа ҳцалароуп, зыӡбахәы ҳәоу апроектқәа иреиуп Амшын еиқәа аӡаҵантәи афымцатә кабели, Амшын еиқәаҿы апарантә анеиааира асервисқәеи уҳәа, убас егьырҭгьы зҵакы дуу апроектқәа.
Қырҭтәыла аконкуренциалшара аизырҳаразы аҵакы ду амоуп аинфраструктура арҕәҕәара - ҳара интенсивла аргылара ҳаҿуп мрагылара-мраҭашәаратәи алада-аҩадатәи инфраструктура, уи Қырҭтәыла атранзиттә функциа иаҳа иарҕәҕәоит. Ари аганахьала зҵакы дуу хырхарҭоуп Анаклиатәи иҵаулоу абаҕәазеи Қарҭтәи жәларбжьаратәи аҳаирбаҕәазеи рыргылара апроектқәа. Хымҧада иазгәаҭатәуп атәыла аихамҩатә сектор аҿгьы ареформақәа рпрограмма ду шыҟоу, уи аҵакы ду амоуп аҳәынҭқарратә корпорациақәа рреформа қәҿиарала амҩаҧгаразы.
Абри аҽазышәара Қырҭтәыла аҿиара иазкуп, зҵакы дуу абри аус анагӡараан ибзиаӡаны еилаҳкаауеит ҳаамҭазтәи адунеиаҿ апартниорцәа рыцхыраарада аекономикатә ганахьала атәыла арҕәҕәара шыҟамло. Азиатәи аҿиара абанк анапхгара ҭабуп ҳәа расҳәар сҭахуп Қырҭтәыла активла адгылареи акыршықәса рыҩныҵҟа қәҿиарала аусеицуреи азыҳәан. Ари аамҭа иалагӡаны, ҳара ахкырацәаратә портфель шьақәҳаргылеит ихьыҧшым, иара убас, хазхаҭалатәи асектор аҿы. Амагистраль ласқәа, афымцамҩангагақәа, еиуеиҧшым амуниципалтә инфраструктура, аҵара, агәабзиарахьчара, ақыҭанхамҩа уҳәа, зҵакы дуу абарҭ асекторқәеи апроектқәеи ирзоушьҭоуп 4.5 миллиард адоллар.
Згәыдурала иазгәасҭар сҭахуп ҳтәыла Азиатәи аҿиара абанкаҿ аусеицура ишалагаз 2007 шықәсазы, Азиатә аҿиара афонд ахархәаҩ аҳасабала. Иахьа Қырҭтәыла ари афондаҿ адонор тәыла астатус амоуп. Уи алагьы иубарҭоуп ҳара акрызҵазкәа ахықәкы шҳамоу, Қырҭтәыла хымҧада аҿиара шаиуа.
Аҩызцәа, ҳара ҳтәылеи арегиони рырҕәҕәара анагӡареи Қырҭтәыла иамоу апотенциал ду инагӡаны ахархәареи ауп хықәкыс иҳамоу, избанзар, Қырҭтәыла, Амшын еиқәа арегионаҿ алогистикеи, атехнологиақәеи, аҵареи, асервисқәа реиҧшҵәҟьа, афинанстәи, аекономикатәи, акоммерциатәи центр хадас ишьақәгылар ҳҭахуп.
Убри аҟынтә, ҳхәаҧшырақәеи ҳҽазышәарақәеи хықәкык ауп ирымоу - ҳхылҵ аҭынчратә, ишәарҭам аҧеиҧши аҧсҭазаашьа бзиеи рзеиқәыршәара.
f
Иаҳа еиҕьу аҧеиҧш аиқәыршәаразы, ҳара, иашьашәалоу ареформақәеи апроектқәеи рымҩаҧгара наҳагӡоит, ари апроцессаҿ Азиатәи аҿиара абанк ацхыраара ҳақәгәыҕуеит. Даараӡа иҭабуп!